Kalium in de tuinbouw

10 december 2020 - Glasgroenten

Kalium (K) heeft, net als stikstof en fosfor, een belangrijke functie in het metabolisme van een plant. Het element stuurt verschillende ontwikkelingsprocessen in het gewas. Eurofins Agro publiceert een serie artikelen over belangrijke voedingselementen voor tuinbouwgewassen. Ook aan de orde in deze serie: stikstof (N), fosfor (P), calcium (Ca), magnesium (Mg), zwavel (S) en ijzer (Fe).

Kalium in de plant

Het aandeel kalium in de plant is, na stikstof, het hoogst. Kalium wordt vooral opgeslagen in de vacuole en het cytoplasma. Daar vervult het verschillende functies:

• Kalium fungeert als zout en zorgt zo voor osmotische waarde. Daardoor speelt het een belangrijke rol in de waterhuishouding van de plant. Door de opname van water in de vacuolen wordt de celspanning opgebouwd. Dat zorgt voor stugheid van de plant. Kalium speelt, door de bijdrage aan de osmotische waarde, een belangrijke rol bij het openen en sluiten van de huidmondjes. Hierdoor is de plant in staat te reageren op droogte en kan kooldioxide (CO₂), gevormd tijdens de fotosynthese, worden uitgeademd en zuurstof worden opgenomen. 
• Kalium wordt als positief geladen ion opgenomen en blijft in de plant ook in die vorm aanwezig. Daarmee compenseert de plant de opname van negatief geladen ionen (fosfaat, nitraat, sulfaat), organische zuren en aminozuren. Hierdoor is de plant in staat om het transport van suikers en zetmeel te reguleren. Ook speelt het K⁺-ion een rol bij de pH-regeling in het plantsap door uitwisseling met H⁺. Dit is belangrijk om enzymreacties te kunnen laten plaatsvinden. 
• Kalium is betrokken bij het functioneren van meer dan vijftig enzymen en het voedingselement draagt bij aan de opbouw van eiwitten en celwanden. 

Kalium in de grond  

Kalium is in verschillende fracties aanwezig in de bodem: voorraad, plantbeschikbaar en direct opneembaar. In kleigrond kunnen grote hoeveelheden kalium aanwezig zijn. Ze worden sterk gebonden aan het kleihumuscomplex, de CEC. In rivierklei zelfs zo sterk dat er sprake is van fixatie; de bodemvoorraad kan dan hoog zijn, terwijl de beschikbaarheid voor het gewas laag is. De kaliumconcentratie in het bodemvocht moet hoog zijn, anders kan de plant het niet opnemen. 

In zand en veengrond is het kaliumgehalte van nature laag omdat kalium niet wordt gebonden en gemakkelijk uitspoelt. Het verplaatst zich in de grond via diffusie; door de waterfilm om gronddeeltjes verplaatst kalium zich van plaatsen met een hoge concentratie naar plaatsen met een lage concentratie. 

Kalium bijmesten

Een gebrek aan kalium is zichtbaar als zwakke groei, een slap gewas met verdrogingsverschijnselen. Bladranden en bladpunten worden chlorotisch. Dit treedt vooral op in de oudste bladeren omdat kalium mobiel is in de plant. Bij kaliumgebrek openen de bloemknoppen langzamer en is de vruchtkwaliteit minder. 

Er is een ruime keuze aan meststoffen. Kalium kan als kunstmest worden gegeven of als organische mest. In kunstmest vaak van minerale oorsprong, samen met chloride, fosfaat of sulfaat, zie ook het overzicht in het Handboek Nutrient Solutions. Kaliummeststoffen zijn allemaal snel oplosbare zouten. 

Een veel gebruikte kaliummeststof is kalisalpeter, deze kunstmest is veelal chloorvrij. Door een coating aan te brengen wordt het oplossen vertraagd. In organische meststoffen zit kalium vaak samen met stikstof en wordt het gemaakt uit vinasse (een bijproduct uit de verwerking van bieten), cacaodoppen, meel van oliekoeken (soja, kokos) en gedroogde koffievliezen. Maar er zijn ook biologische meststoffen waarin het is verwerkt met calcium, magnesium en sulfaat. 

Kalium analyseren

Eurofins Agro kan kalium in alle tuinbouwsubstraten analyseren. In organische substraten op basis van kokos meten we voorafgaand aan de teelt in een 1:1,5 volume-extract met bariumchloride hoeveel kalium voorraad er in het substraat zit (evenals calcium, magnesium en natrium). In het 1:1,5 volume-extract met water meten we hoeveel er vrijkomt (uit de basisbemesting bij de potgrondleverancier) en dus direct beschikbaar is voor de plant. 

Ook in (gecoate) minerale meststoffen kan het gehalte kalium worden geanalyseerd, zowel de vaste als de vloeibare meststoffen. Het wordt weergeven in gewichtsprocenten of in mmol. Zie voor een overzicht ook het Glastuinbouw orderformulier CSO Substraatonderzoek.

Wordt kalium in een gewasmonster geanalyseerd, dan wordt het weergegeven in mg per kg of in mmol/kg drogestof als het via de drogestof analysemethode wordt gemeten. Het wordt weergegeven in mg per liter of mmol per liter als het via de plantsap methode wordt geanalyseerd. 

Meer weten?

Neem contact op met 088 876 1014 of horti@eurofins.com